Prowadzenie działalności spedycyjnej wymaga od spedytorów posiadania szerokiej wiedzy z różnych obszarów i na takim poziomie, aby mogli bezpiecznie wykonywać swoją działalność. Czy jestem spedytorem, czy może przewoźnikiem umownym?  To dylemat wielu  spedytorów. Wynika to z faktu, iż większość z nich nie potrafi trafnie ocenić jakie umowy zawierają, jaką odpowiedzialność ponoszą i czym ryzykują decydując się na prowadzenie działalności spedycyjnej.

 

    Kim jest przewoźnik umowny?

    Jak rozpoznać, czy zawarta umowa jest umową przewozu, czy spedycji?

    Jak prawidłowo zawierać umowy przewozu?

    Z jakimi zagrożeniami wiąże się bycie przewoźnikiem umownym? 

 

Instytucja przewoźnika umownego jest znana od wielu lat i nie jest zarezerwowana wyłącznie dla przewozów drogowych. Jest ona nierozerwalnie związana z podwykonawstwem, dlatego przewoźników faktycznych powszechnie określa się mianem podwykonawcy. Podwykonawstwo polega na zatrudnieniu podmiotu zawodowo wykonującego daną działalność. Podwykonawcą (z ang. subcontractor) jest zatem każdy podmiot, który wykonuje odpłatnie prace lub usługi na zlecenie wykonawcy (z ang. contractor). Każdy z nich ponosi osobistą odpowiedzialność za skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zawartych przez siebie umów. Zakres odpowiedzialności stron jest różny i w każdym przypadku wynika z charakteru tych umów oraz z właściwego prawa.

​

Obserwuje się, że przewagę firm zlecających przewozy podwykonawcom stanowią spedytorzy. Ale to nie przeszkadza im myśleć, że są spedytorami. U przewoźników liczba zleceń udzielanych podwykonawcom stanowi niejednokrotnie ponad połowę przewozów przyjętych do wykonania. Dla nich, taka forma prowadzenia działalności transportowej to również spedycja. Taka orientacja wynika z niskiej rentowności transportu oraz istnienia wygodniejszej i bardziej intratnej formy jego wykonywania jaką jest spedycja. I choć prowadzenie działalności spedycyjnej jest dla wszystkich wygodne i bardziej opłacalne, taka orientacja wiąże się z zagrożeniami, których zarówno spedytorzy, jak też przewoźnicy zazwyczaj nie biorą pod uwagę.

 

Kim jest przewoźnik umowny?

​

W obszarze transportu, przewoźnik umowny to taka osoba, która zawiera umowę przewozu z zamawiającym usługę (zleceniodawcą), ale jej bezpośrednio nie wykonuje. Określenie „przewoźnik umowny”, zwykle kojarzy się ze spedytorem, niemniej jednak odnosi się również do przewoźnika. Spedytor i przewoźnik jako wykonawcy umowy przewozu, którzy zlecają jej wykonanie podwykonawcom (przewoźnikom dalszym) są przewoźnikami umownymi. W takiej konfiguracji dalszy przewoźnik (podwykonawca) będzie występował w charakterze przewoźnika faktycznego. Jeżeli podwykonawca zleci wykonanie przewozu kolejnemu przewoźnikowi, on również stanie się przewoźnikiem umownym.

​

Jak rozpoznać, czy zawarta umowa jest umową przewozu, czy spedycji?

​

Prawo przewozowe nie dzieli przewoźników na umownych i faktycznych. Z punktu widzenia prawa nie ma więc znaczenia, czy przewoźnik występuje w charakterze przewoźnika umownego, czy faktycznego – zawsze ponosi odpowiedzialność jak przewoźnik. Taką samą odpowiedzialność ponosi spedytor, gdy "odsprzedaje" podwykonawcom otrzymane zlecenia transportowe. Wynika to z faktu, że każdy z nich zobowiązuje się względem zamawiającego uługę (zleceniodawcy) do wykonania przewozu. Należy pamiętać, ze to w jakim charakterze występują wynika z charakteru umów zawartych z zamawiającymi usługi. I nie ma tutaj znaczenia ani własne "widzi mi się", a ni też to, jak spedytorzy i przewoźnicy siebie określają lub jak chcą być postrzegani. 

​

Co przesądza, że dana umowa jest umową przewozu a nie spedycji?

​

O przewozowym charakterze zlecenia przesądzić mogą następujące elementy:

​

• użycie w nazwie dokumentu wyrażeń: „zlecenie transportowe” lub zlecenie przewozu”

• użycie wyrażeń: „fracht” lub „zapłata za fracht”, jako ceny za wykonywaną usługę

• określenie w treści zlecenia podstaw prawnych do określania praw, obowiązków oraz odpowiedzialności stron umowy - konwencja CMR i/lub ustawa prawo przewozowe

• określenie w treści zlecenia podmiotu zleceniobiorcy jako przewoźnika

• określenie w treści zlecenia rodzaju lub zakresu wykonywanej usługi - tutaj: usługa transportowa.

 

Bardzo często zdarza się, że spedytor (dający zlecenie) używa w dokumencie nazwy „zlecenie spedycyjne” przy czym treść zlecenia wyraźnie wskazuje na transportowy charakter umowy. Jeżeli zatem w treści zlecenia zawarte są powyższe wyrażenia lub określenia, to bez względu na nazwę dokumentu, zlecenie będzie zleceniem transportowym, a zawarta na jego podstawie umowa będzie umową przewozu. Jeżeli tak, spedytor będzie ponosił odpowiedzialność jako przewoźnik, w zakresie jaki wynika z właściwego prawa przewozowego. 

 

Jak prawidłowo zawierać umowy przewozu?

​

Większość umów przewozu jest zawieranych na podstawie zleceń transportowych otrzymywanych od osób zamawiąjących usługi przewozowe (zleceniodawców). Analizy takich zleceń wskazują, że zleceniodawcy stosują w nich różne zapisy, które w mniejszym lub większym stopniu obciążają zleceniobiorcę (spedytora lub przewoźnika). Mogą to być na przykład:

​

• obowiązek odbywania postojów wyłącznie na parkingach strzeżonych,

• obowiązek posiadania polisy OCP z określonym zakresem ubezpieczenia i sumą gwarancyjną,

• zakaz zlecania przewozu dalszym przewoźnikom,

• wymogi co do środka transportu i sprzętu użytego do przewozu,

• kary umowne na niepodstawienie pojazdu pod załadunek,

• spóźnienie się na załadunek lub rozładunek,

• zakaz kontaktowania się z klientem zleceniodawcy pod rygorem kary umownej,

• sposób i terminy rozliczeń, itp.

​

Wszystkie zapisy zawarte w zleceniu są dla przyjmującego (spedytor lub przewoźnik) istotne, gdyż określają jego obowiązki i w konsekwencji również odpowiedzialność. Przyjęte i zaakceptowane zlecenie stanowi potwierdzenie zawarcia umowy przewozu, która niezależnie od zapisów w niej zawartych bezwzględnie podlega właściwemu prawu przewozowemu. Zapisy wykraczające poza ramy prawa przewozowego są z mocy prawa nieważne. Nie dotyczy to większosci kar umownych, gdyż Ich stosowanie określa kodeks cywilny. Wysokość kar umownych podlega miarkowaniu i w przypadku otrzymania od zleceniodawcy wezwania do zapłaty można  negocjować ich wysokość.

​

Należy również wiedzieć, że:

​

• otrzymane od zleceniodawcy zlecenie transportowe stanowi jedynie ofertę i na tym etapie można negocjować warunki umowy – niekoniecznie jedynie cenę,

• jeżeli strony nie są w stałych stosunkach gospodarczych, nie odesłanie zleceniodawcy podpisanego zlecenia transportowego nie powoduje automatycznego zawarcia umowy przewozu,

• jeżeli strony nie są w stałych stosunkach gospodarczych, przesłana zleceniodawcy kontroferta bez akceptacji zleceniodawcy na piśmie nie powoduje automatycznie zmiany warunków umowy określonych w ofercie otrzymanej od zleceniodawcy, 

• jeżeli strony są w stałych stosunkach gospodarczych, nie odesłanie zleceniodawcy podpisanego zlecenia transportowego powoduje automatyczne zawarcie umowy przewozu,

• w każdym przypadku, rozpoczęcie przez zleceniobiorcę wykonywania przewozu (np. podjęcie towaru od nadawcy przez podwykonawcę) powoduje potwierdzenie zawarcia umowy przewozu na warunkach określonych w zleceniu otrzymanym od zleceniodawcy,

• w razie zawarcia umowy przewozu na warunkach określonych w zleceniu transportowym, spedytor przyjmuje na siebie pełną odpowiedzialność za wykonanie umowy przewozu, niezależnie czy przewóz wykonuje sam, czy też jego podwykonawca,

• zakres odpowiedzialności takiego spedytora występującego w charakterze przewoźnika umownego wynika z właściwego prawa przewozowego i wszelkie zapisy sprzeczne z prawem przewozowym są nieważne,

• reżim odpowiedzialności wynikający z prawa przewozowego jest dość duży i spedytor jako przewoźnik umowny ma niewiele możliwości uwolnienia się od niej lub jej ograniczenia,

• wszelkie kary umowne zapisane w umowie podlegają regulacjom kodeksu cywilnego i w razie nienależytego wykonania zobowiązania zleceniodawca ma prawo do ich nakładania w granicach określonych w umowie przewozu.

​

NALEŻY BEZWZGLĘDNIE PAMIĘTAĆ. ŻE:

​

• o charakterze zawartej umowy świadczy treść zlecenia, a nie jego nazwa,

• tzw. „odsprzedawanie zleceń” innym przewoźnikom nie decyduje o tym, w jakiej roli występujesz,

• jeżeli zawarłeś ze swoim zleceniodawcą umowę przewozu ponosisz odpowiedzialność jak przewoźnik i pomimo że faktycznie nie bierzesz udziału w samym przewozie odpowiadasz za swoich podwykonawców na podstawie art. 3 konwencji CMR i art. 5 prawa przewozowego.

 

Z jakimi zagrożeniami wiąże się bycie przewoźnikiem umownym? 

​

Zlecanie przewozów podwykonawcom wiąże się z dość dużym ryzykiem. Jednym z nich jest to, że w wielu przypadkach polisy OCP podwykonawców są na tyle wadliwe, że nie są w stanie pokryć ich odpowiedzialności prawnej. Konsekwencją tego jest konieczność pokrycia ewentualnych szkód z w własnych środków, na co wielu przewoźników nie stać. Kolejnym ryzykiem  jest podszywanie się pod przewoźników oszustów. Dość znikoma wiedza spedytorów i przewoźników nie pozwala na wnikliwą weryfikację podwykonawców pod tym kątem. Ostatni rok wykazał, że spedytorzy muszą uwzględniać jeszcze jedno ryzyko - przywłaszczanie towarów, które podwykonawcy przyjmują do przewozu. Wynika to z tego, że oszuści przejmują udziały w instniejących firmach transportowych lub zakłądają nowe firmy, a po otrzymaniu kilku/kilkunastu intratnych zleceń znikają wraz z przejętym towarem.

​

    O wadach polis OCP podwykonawców możesz przeczytać TUTAJ

    O skutkach zlecenia przewozu fałszywemu przewoźnikowi możesz przeczytać TUTAJ

    O przywłaszczeniu towaru przez prawdziwego przewoźnika możesz przeczytać TUTAJ

​

​

WNIOSKI

​

Jak widać, instytucja tzw. przewoźnika umownego nie jest zarezerwowana wyłącznie dla spedycji. Każdy przewoźnik powinien mieć na względzie, że jeżeli realizuje przewozy za pośrednictwem podwykonawców, również on przez to staje się przewoźnikiem umownym. Dodatkowo każdy musi liczyć się z licznymi utrudnieniami, które wynikają z faktu bycia przewoźnikiem umownym, a które mogą spowodować negatywne dla niego skutki. Aby ich uniknąć, każdy powinien zadbać o odpowiedni poziom wiedzy, poprawić swój warsztat pracy oraz zaopatrzyć się w taką polisę OCP, która będzie chronić od ryzyk jakie na siebie przyjmuje.

​